Z-Files#6: Breytenbach en Lucebert

In deze bijzondere editie van de Z-Files praat Ernest van der Kwast met Breyten Breytenbach (schrijver en kunstenaar, Zuid-Afrika) over Breytenbachs werk. Met Kamagurka (o.a. schrijver en kunstenaar, België) gaat Van der Kwast in gesprek over het werk van Lucebert. Deze Z-Files wordt georganiseerd naar aanleiding van de renovatie van de muurschilderingen van zowel Lucebert als Breytenbach (beiden in de Gaffelstraat te Rotterdam) en in samenwerking met Poetry International Rotterdam.

Muurschilderingen
Aan de Gaffelstraat in de Rotterdamse wijk het Oude Westen prijken al sinds jaar en dag twee bijzondere muurschilderingen van Breyten Breytenbach en Lucebert.
In de muurschildering van de Zuid-Afrikaanse dichter en schilder Breyten Breytenbach (Poetry International, 1992) komen kunst en politiek bij elkaar. Het werk verbeeldt een gevangen schrijver die verlangt naar de vrijheid. Naast de beeltenis staat een rijtje namen van schrijvers die in verband met hun werk gevangen werden gezet. Deze schildering heeft alles te maken met het poëzie festival Poetry International dat destijds jaarlijks een ereprijs toekende aan een dichter die om zijn literaire activiteiten gevangen werd gehouden. Diens naam werd toegevoegd aan de ornamentenlijst en doorgehaald wanneer hij vrij kwam. Breyten Breytenbach kreeg de prijs in 1981; een jaar later werd hij na een gevangenschap van zeven jaar vrij gelaten. Elke prijswinnaar kreeg destijds een werk in de openbare ruimte.

De schildering van Lucebert – Het verhaal is zo goed dat het nog lang niet uit is (1994) – is voorzien van een regel uit zijn gedicht Tijdstafel en geslachtstabel. Lucebert sprak zich uit voor de vrijheid van meningsuiting, in het bijzonder die van schrijvers. Lucebert en Breytenbach waren hechte vrienden en leerden elkaar kennen in op het Poetry International Festival.

Kunst in de openbare ruimte
Beeldende Kunst & Openbare Ruimte (BKOR) zorgt met regelmaat voor het voorzien van de ornamentenlijsten in de stad van nieuwe werken en voor het herstellen van de oude klassiekers. Onlangs werden de werken van Lucebert en van Breytenbach gerestaureerd. Dit was een directe aanleiding om een editie van het programma Z-Files, Kunst en de Stad te wijden aan de beide dubbeltalenten: Lucebert en Breytenbach waren beide zowel schilder als dichter. Poetry International en CBK Rotterdam nodigden Breyten Breytenbach voor deze gelegenheid uit om naar Rotterdam te komen. Hij zal de eregast zijn op deze bijzondere avond.

Platanus xhispanica / Graf van de Onbekende Dichter
Met: Breyten Breytenbach
Woensdag 8 oktober

“Elk mens is een verborgen dichter”, met deze woorden doopte dichter Breyten Breytenbach tijdens het Poetry International Festival in 1986 de grote, statige plataan aan de Westersingel tot monument voor vrije gedachten. De boom werd omgedoopt tot ‘Graf van de Onbekende Dichter’. Op 8 oktober 2014, bijna 30 jaar later, plaatst Poetry International een plaquette bij de boom waarmee de boom de status van officieel monument krijgt.

Op 8 oktober om 17.00 uur wordt – in aanwezigheid van Breyten Breytenbach – de plaatsing van de plaquette gevierd.  Aansluitend is er een feestelijk programma in boekhandel Van Gennep aan de Oude Binnenweg.

Gevangenschap
Breytenbach schreef tijdens zijn gevangenschap in Zuid-Afrika (1975-1982) een verhaal waarin hij sprak over ‘het graf van een dichter’. Een soort ontmoetingsplek waarnaar dichters een ‘pelgrimstocht’ konden ondernemen om er te ‘mediteren’. Want, zo was zijn gedachte, elk mens is een verborgen dichter. Er moet dus ergens op de wereld een plek zijn waar men zijn of haar gedachten de vrije loop kan laten. Na zijn vrijlating kon het verhaal van Breytenbach in samenwerking met de organisatie van Poetry International een plek krijgen aan de Westersingel.