Paviljoen… aan het Water

Aan de Brielselaan, verscholen tussen de Kwik Fit en de Menebafabriek ligt een laag gebouw met uitzicht op de Maas. Het Paviljoen …aan het Water is een initiatief van Vitibuck Architects en Stedelinks010 (Team Kamiel Verschuren, RAAF, JeanneWorks). Als nieuwe culturele projectruimte aan de Maashaven, is het meteen ook de eerste publieke plek aan het waterfront van Charlois.

In de zomermaanden doet het Paviljoen… aan het Water dienst als restaurant, in de wintermaanden verblijven er twee maal twee kunstenaars, van oktober tot en met december, en van januari tot en met maart. De kunstenaars wonen en werken steeds drie maanden in het Paviljoen, dat hen de gelegenheid biedt hun werk verder te ontwikkelen, en een relatie aan te gaan met hun omgeving; met de rand van Tarwewijk aan de ene kant, de fabrieken naast, en het water en de havens vóór het paviljoen.

Vorig jaar verbleven er al twee kunstenaars in de residency. Hun verblijf resulteerde in twee bijzondere projecten: Stijn van Dorpe (BE, 1970) organiseerde de wandeling Shortcut Tarwewijk, waarin de kunstenaar zijn gasten in een rechte lijn dwars door tuinen, gebouwen en huizen door Tarwewijk leidde. Levent Kunt (DE/TR, 1978) realiseerde een lichtinstallatie: hij vertaalde het geluid van de kippen in een naastgelegen garage in een knipperende lamp buiten het atelier van het paviljoen.

Van restaurant naar residency
Volgens Kamiel Verschuren, één van de initiatiefnemers, moet het paviljoen zowel een thuisbasis als uitvalsbasis zijn, die tevens kan functioneren als ontmoetingsplek of tentoonstellingsruimte. Ervaring leerde hem dat het effectiever is om als kunstenaar de straat op te gaan, mensen te confronteren en te ontmoeten. “Er is immers geen publiek op Zuid, maar er zijn wel potentiële deelnemers en participanten.” De kunstenaars die er verblijven worden dan ook geselecteerd om de manier waarop ze kijken naar, of actief zijn in de openbare ruimte.

Tussen april en oktober 2016 fungeerde het Paviljoen als weekendrestaurant en werd er enkele avonden per week gekookt door steeds wisselende teams. De opbrengsten van het restaurant kwamen volledig ten goede aan het Paviljoen; met het geld kunnen nieuwe evenementen van Charlois… aan het Water worden georganiseerd. Na het laatste diner op 1 oktober werd het Paviljoen omgebouwd tot een residency: een uitvalsbasis met restaurantkeuken, twee werk- en slaapkamers en een grote gedeelde werkruimte. De nieuwe residents, Robert Carter (UK, 1987) en Josephine Baan (NL, 1987), kwamen er terecht door de oproep die afgelopen zomer via verschillende platformen als East Street Arts en TransArtists werd verspreid.

Every day is groundhog day
De kunstenaars begonnen in oktober aan hun residency en vertellen me over hun plannen voor de laatste helft van de residencyperiode. Beiden zijn het erover eens; de ruimte en tijd om ideeën uit te werken, een andere omgeving te verkennen en nieuwe mensen te ontmoeten zijn ontzettend waardevol voor het vernieuwen en ontwikkelen van je werk als kunstenaar en worden dus heel erg gewaardeerd. Robert Carter: “Every day is groundhog day; in een residency kun en wil je elke dag opnieuw bepalen wat je belangrijk vindt als kunstenaar, je mag discipline weer opnieuw uitvinden, en opnieuw bepalen wat het betekent om kunst te maken of kunstenaar te zijn.” Josephine Baan woonde na het behalen van haar MFA aan Goldsmith’s University in 2015 niet lang in Londen, verbleef sindsdien in residencies in Zwitserland en Finland en sinds oktober in het Paviljoen. In Helsinki sloot ze haar verblijf af met een nachtwandeling door de stad: wandelen en praten gaan goed samen en zijn de meest toegankelijke manier van het aangaan van een dialoog. JB: “Maar wandelen is niet vrijblijvend, en altijd politiek; je begeeft je immers in een openbare ruimte waar steeds een nieuwe context geldt.”

Hoe is het om in deze residency te verblijven?
RC: ‘Ik ben iets eerder naar Rotterdam gekomen zodat ik de ruimte ook nog als restaurant kon zien. Het was een vreemde gewaarwording, omdat ik alleen was en alleen Nederlandse taal om me heen hoorde. Gelukkig kwam ik Josephine al snel tegen. Als residency is het Paviljoen een heel andere plek, die we ons eigen hebben gemaakt. Vooral de keuken wordt veel gebruikt, ik bak veel brood, en er komen mensen langs. Omdat we pas de tweede lichting residents zijn, zijn we zijn toch een soort proefkonijnen; we bepalen de voorwaarden van de residency eigenlijk terwijl we bezig zijn.
JBK: Omdat ik oorspronkelijk uit Rotterdam kom en al in verschillende residencies heb verbleven zag ik ernaar uit om ‘thuis’ te komen. Toch voelde het heel anders, omdat je je aan een heel andere kant van de stad bevindt en je behoorlijk geïsoleerd bent zonder directe buren en uitkijkt op het water en de haven.

Waar ben je nu mee bezig?
RC: Ik kom net uit een drukke periode waarin ik onder andere werk toonde als Associate Artist voor de Liverpool Biennale. Samen met de andere geselecteerde kunstenaars maakten we een tentoonstelling in de India Buildings in Liverpool. Voor mijn presentatie nodigde ik een kunstenaar uit zijn werk in mijn kader te tonen. Ik koos de locatie en dat kader, want een frame speelt een belangrijke rol, zowel letterlijk als figuurlijk. Een mooie lijst maakt een beeld herkenbaar als kunstwerk, en een context maakt dat je een tekst of beeld begrijpt als werk. Dat is ook de rol van een curator; die heb ik wel vaker aangenomen in mijn werk als kunstenaar en dat is een onderwerp waar ik hier in Rotterdam ook verder over wil nadenken; of ik iets wil presenteren als de kunstenaar, of juist in een besloten setting.”

JB: “Na mijn MFA op Goldsmith’s verbleef ik in verschillende residencies. In de Arc Artist Residency in Romainmôtiers onderzocht ik samen met Maëlle Gross hoe je je beroepspraktijk als kunstenaar kunt vormgeven door de dagelijkse werkwijzen van bekende kunstenaars drie dagen te volgen. Voltaire had bijvoorbeeld werkdagen van 20 uur; hij werd om 4 uur ’s nachts wakker en bleef dan tot half 12 in bed om zijn gedachten te laten opschrijven door een notulist, kleedde zich om en werkte de rest van de dag, tot ’s avonds laat. Andere kunstenaars als Tsjaikovski hadden rustiger dagindelingen, waarin wij zelf juist productiever bleken te zijn.” Josephine wil haar tijd in Rotterdam vooral gebruiken om na te denken over en toe te werken naar een toekomstig project. Ook werkt ze aan kleine schilderijen en sculpturen tijdens haar verblijf, en voert ze dagelijkse handelingen uit in en om de residency. In maart 2017 willen Josephine en Robert hun werk met een groter publiek delen.

Charlois… aan het Water is een samenwerking tussen bewoners, ondernemers en beleidsmakers. De initiatiefnemers zijn Vitibuck Architects, G-Routes en het Rotterdams Wijktheater. Sinds 2014 is Stedelinks 010 als partner actief betrokken.

Paviljoen… aan het Water is onderdeel van Staat van de Stad, een international uitwisselingsprogramma dat in 2016 werd gesteund door AIR Antwerpen, AIR_Frankfurt, het Mondriaan Fonds, de stad Frankfurt, de gemeente Rotterdam, de stad Antwerpen en de Vlaamse Gemeenschap. De residency van Paviljoen.. aan het Water wordt ondersteund door CBK Rotterdam.