Dolf Henkes Prijs 2016

Op donderdagavond 9 februari om 19.00 uur maakt juryvoorzitter Alexander Ramselaar de winnaar bekend van de Dolf Henkes Prijs 2016. Rory Pilgrim, Rana Hamadeh, Daan Botlek en Katarina Zdjelar maken kans op de prijs van 12.000 euro. Sandra Smets maakte een rondje langs de velden en peilde de opinie. Wie is wiens favoriet?

Rana Hamadeh. Als het aan Witte de With-directeur Defne Ayas ligt, is zij degene die de Dolf Henkes Prijs zou moeten winnen. Ze is bevooroordeeld, waarschuwt Ayas daarbij, want ze heeft al met Hamadeh een aantal keren samengewerkt. Maar dat mag, want voor dit artikel zoeken we mensen die hun voorkeuren kunnen uitspreken over de tentoonstelling van de Dolf Henkes Prijs. Ayas: “Ze is misschien wel de spannendste opkomende kunstenaar nu in Rotterdam, klaar voor een volgende stap in haar carriere. Het is tijd dat ze hier dezelfde aandacht krijgt als in het buitenland.” Dit jaar krijgt Hamadeh een solotentoonstelling in Witte de With, waarbij Ayas hoopt dat ze het maken van een tentoonstelling een nieuwe betekenis geven, op het gebied van live werk en theorie. “Haar kwaliteiten in het regisseren van film en live optredens, haar grote theoretische kracht en haar voorbeeldige kwaliteit om wereldwijde relaties te leggen in haar werk komen daarin aan bod. Het is een kosmos van theoretische referenties, uit de klassieke muziek in Arabische tradities, maar gecombineerd met queer theory, wat wordt toegelicht in studiegroepen, symposia, publicaties.”

Het werk van Hamadeh is nu te zien bij Ayas’ benedenbuur TENT, waar ze een van de vier genomineerden is voor de Dolf Henkes Prijs, een tweejaarlijkse prijs voor Rotterdamse kunstenaars. Hamadeh is een rising star, maar de andere drie kunstenaars zijn ook bepaald geen onbekenden, wiens werk op veel plekken te zien is, en tegelijk vaak onvergelijkbaar is. Het is een diverse jury, denk je als je de zo verschillende kunstenaars naast elkaar ziet in TENT. Binnen die vier is het Hamadeh die veel mensen blijkt op te vallen.

Ook kunstcriticus Machteld Leij, die even wat leek te twijfelen tussen Rory Pilgrim en Hana Ramadeh, kiest uiteindelijk Hamadeh als favoriet: “Haar installatie overvalt je door de eindeloze hoeveelheid aan materiaal. Er is tekst, beeld, archiefmateriaal, een film. Zoek een ingang en volg de draad van Rana’s geschiedenisles: kolonialisme, racisme, seksisme, criminologie. Het verleden is niet afgelopen, of terug van weggeweest. We plukken als samenleving nog steeds die zure vruchten van toen. Rana maakt dat zichtbaar, in haar absurdistische film rond twee moordende Egyptische zussen, met haar tijdlijn vol krantenknipsels en oude kerstballen. Met haar aandacht voor het historisch uitrafelen formuleert ze een beeldend antwoord op deze serieuze tijd vol conflicten.”

De manier waarop Hamadeh allerlei verbanden legt, blijkt veel bezoekers aan te spreken. “De Dolf Henkes Prijs 2016 zou wat mij betreft mogen gaan naar Rana Hamadeh,” zegt ook Hugo Bongers. “Ze verwerkt op een intelligente, speelse manier een groot aantal motieven in haar installatie. Thema’s als postkolonialisme, militarisme, hygiëne en besmetting, (aderlaten, de pestdokter), cartografie, geschiedenis, de vreemdeling, recht als systeem, Afrofuturisme, enzovoorts verwerkt ze in een mooi vormgegeven installatie. Het duizelt me nogal, zoveel thema’s zitten er in dit werk en ik begrijp ook nog niet direct alle verbanden tussen die thema’s maar het werk maakt me nieuwsgierig. De bijbehorende nogal barokke film van een theatervoorstelling en de ook getoonde maquette van die voorstelling verwijzen naar een verhaal over vrouwelijke seriemoordenaars, maar ook naar gender terwijl het Grote Glas van Duchamp een rol speelt. Raadselachtig allemaal, maar speels en niet zwaar op de hand ondanks de zware thematiek. Een ontdekking, die Rana Hamadeh, als daar geen ontwikkelingspotentieel in zit?!”

Het is een keuze op basis van de tentoonstelling, benadrukt Bongers nog. De jury heeft hele oeuvres vergeleken, de tentoonstellingsbezoeker ziet maar een deel. “Ik heb maar gewoon ouderwets gelet op de zeggingskracht van de op dit moment in TENT getoonde werken,” zegt hij. Hij kiest voor Hamadeh maar ook het werk van Daan Botlek sprak hem aan: “het speelse van zijn werk, het gevoel voor ruimtelijkheid, voor dynamiek en beweging, het grote-stadsgevoel dat hij in beeld brengt.”

Van de vier genomineerden is Daan Botlek de enige schilder, wiens visuele aanpak duidelijk anders is dan de andere drie genomineerden. Dat valt op, zo blijkt. Richard Bennaars van De Herenplaats is enthousiast over de site specific installatie van Daan Botlek en de manier waarop deze zich verhoudt tot de tentoonstellingsruimte en in de zaal is opgebouwd: “Die beweging met menselijke figuren in de ruimte waarin vloer, wanden en plafond lijken te worden gebruikt.” Ook Simone Vermaat van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed heeft een voorkeur voor Botlek. “Ik vond het opvallend dat alle vier de kunstenaars vanuit een heel eigen invalshoek blijk geven van engagement. Mijn favoriet is Daan Botlek, met zijn grote aansprekende muurschilderingen. Hij doet het motto van Dolf Henkes (vermoedelijk onbewust) eer aan: ‘Een schilderij is voor één, de muur is voor allen’.” Dat kan een onbewust eerbetoon zijn, dat maakt niet uit. Henkes, wiens artistieke nalatenschap wordt beheerd door de RCE is naamgever van deze prijs die bedoeld is voor kunstenaars die, net als hij, Rotterdams en geëngageerd zijn.

Die Rotterdamse kunst is pluriformer dan in zijn tijd. En is intussen veel meer ingebed in een kunstklimaat met lokale en internationale spelers. Hamadeh is binnenkort te zien in Witte de With, een eer die een andere genomineerde al eerder te beurt viel: Rory Pilgrim. “Ik vind hem een heel bijzonder kunstenaar, die verrassend uit de hoek komt, in zijn combinaties van muziek, zang, tekst, beeld,” zegt Julian Oggel. Hij is een fan van Rory Pilgrim, geeft hij onomwonden toe, zelfs al is hij geen groot liefhebber van videokunst. “In de tentoonstelling was ik vooral gecharmeerd van zijn krant en tekeningen, maar ik vind dat ook de film een betoverend resultaat oplevert, met de onbevangenheid van de mensen die er een rol spelen.” Oggel sprak al eerder zijn bewondering voor het werk van Pilgrim uit, doordat hij een van de zes mensen achter de particuliere stichting CoCA (Collectors of Contemporary Art) is, een club die jaarlijks een opdracht voor een werk geeft aan een talentvolle kunstenaar, en in 2013 voor Pilgrim koos. “Rory zoekt zachte waarden op. Daardoor zit er poëzie in zijn films en zijn andere werk. Hij wil tegelijk echter heel duidelijk ergens naar toe, hijzelf en zijn werk zijn daarmee ook doelgericht en in die zin juist keihard.”

Pilgrims presentatie prikkelt de zintuigen, lokt nieuwsgierigheid uit, zegt Janneke van der Putten. “Hij schept situaties en doet voorstellen die inspireren tot hoop in onze geïndividualiseerde samenleving, zijn werk gaat over viering en over samen delen, en over een heel basale eenzaamheid en verlangen. Rory’s praktijk is sterk door zijn persoonlijke aanpak, die ingebed is in een sociaal engagement waar ik respect voor heb.”

Alle vier zijn het kunstenaars wiens werk al op aardig wat verschillende plekken te zien is geweest. Katarina Zdjelar heeft een internationale staat van dienst, maar het was juist hier, in TENT, waar een eerste grote solotentoonstelling van haar werk te zien was. “In de zomer van 2008 zat ik met Katarina Zdjelar op een terras, en voor ik het wist hoorde ik mezelf haar uitnodigen voor een solotentoonstelling in TENT. Ze was toen nog geen dertig en net klaar op het Piet Zwart Institute; wat bezielde me? Ik heb er nooit spijt van gehad”, zegt Mariette Dölle, nu directeur van Museum Kranenburgh in Bergen, destijds artistiek leider van TENT, die ook nu bij deze tentoonstelling het belang van het werk van Zdjelar onderstreept: “Vanaf haar eerste tot haar laatste werk herken je meteen haar unieke kunstenaarschap, en zijn het échte Zdjelars: video- en performancewerken waarin mensen zo kaal mogelijk zijn gefilmd terwijl ze zingen, spreken, handelen. Ze doen dat nooit spontaan, maar altijd in het kader van een training, een cursus, een repetitie of oefening. Dat ‘ingekaderde’ maakt me er van bewust dat ruimte voor een werkelijk individueel ik in onze maatschappij klein is en dat we veel meer worden gevormd is door de regels van de context waarin we ons bevinden. Een benauwend inzicht dat vraagt om een bevrijding.”

Met dank aan: Defne Ayas, Richard Bennaars, Hugo Bongers, Mariette Dölle, Machteld Leij, Julian Oggel, Janneke van der Putten, Simone Vermaat