8 x terugkijken op 2023 met het team van BKOR en SIR

Tijdens de laatste dagen van 2023 kijken BKOR en SIR terug op een jaar vol prachtige projecten. Hoe heeft het team dit afgelopen jaar ervaren? En wat staat eraan te komen in 2024?

Wij wensen iedereen een fijne jaarwisseling en een gelukkig 2024!

Marjolijn van der Meijden, senior projectleider BKOR

In 2023 werden met de komst van Moments Contained (Thomas J Price) en het Razziamonument (Anne Wenzel) verlangens en emoties die in Rotterdam en daarbuiten leven op een indringende manier tastbaar gemaakt. Representatie, verwerking van verborgen leed, het toe-eigenen van een plek in de stad. Dit blijven belangrijke thema’s die ook bij toekomstige kunstprojecten in de openbare ruimte een rol spelen. Hoe werken kunstenaars daaraan? Wat is de magie van een beeld?
Het maakproces van het Razziamonument werd door de jaren heen via een opdracht van BKOR in beeld gebracht door fotograaf Lotte Stekelenburg. Omdat dit project een particulier initiatief betrof moest een flinke funding op touw worden gezet. De initiatiefnemers wilden daarom vanaf het prille begin over het ontwerp communiceren. Dit is vrij ongebruikelijk, maar onder regie van Anne werden zorgvuldig foto’s geselecteerd om genoeg inzicht in de status van de monumentale, ambachtelijk beelden te kunnen bieden – zonder alles prijs te geven. Anne Wenzel: ‘Lotte heeft het technisch uitdagende proces op momenten inzichtelijk gemaakt. Haar foto’s geven vooral ook een gezicht aan al die mensen die achter de schermen zo hard aan dit bijzondere beeld gewerkt hebben.’
Ondanks de foto’s kunnen we ons als toeschouwer blijven afvragen hoe het nou écht zit met die techniek. We bewonderen mensenhanden die vormen maken, assistenten die hoog op trappen staan en kilo’s klei bewerken, de kunstenaar oog in oog met haar beeld en denken: wauw dit is heel stoer, dit wordt goed! Maar begrijpen we nou echt hoe het zit? En is dat nodig? Niet echt, en dat is de magie van de foto’s van Lotte Stekelenburg.

Bekijk hier een overzicht van de fotografie

Sannetje van Haarst, productieleider SIR

Sinds een paar jaar ben ik samen met kunstenaar Hulya Yilmaz betrokken bij het onderzoek naar een tijdelijke plek voor haar kunstwerk For you my love © (2003). De sculptuur stond eerder bij Museum Boijmans Van Beuningen en sinds de verbouwing in de opslag van het museum. Samen met de landschapsontwerpers van Stadsontwikkeling hebben we daar een prachtige locatie op de Westerkade voor gevonden. Ik kijk ernaar uit dat we volgend jaar Hulya’s beeld, dat een ode is aan haar moeder, weer kunnen zien stralen in de Rotterdamse openbare ruimte. Wandelend, slenterend, rennend over de kade, tussen de eveneens interessante pocketparken van Piet Oudolf, word je verrast door het zachte en harde, donker oplichtende, hartverwarmende liefdevolle, aan alle zijden gedetailleerde volume dat er een jaar of tien zal liggen rusten.
Ook de Liggende figuur (1971) van Fritz Wotruba is weg uit het straatbeeld. Het zachte zandsteen is vorige week van zijn sokkel op het beeldenterras aan de Westersingel getild en tijdelijk ondergebracht in een depot. Oorzaak is de regen en wind die de afgelopen vijftig jaar om het beeld heen raasde. Waaien doet het altijd in Rotterdam en in combinatie met de regelmatige slagregens die op het zachte zandsteen hamerden, veroorzaakte dat corrosie. Mosvorming en vervuiling door fijnstof deden er nog een schepje bovenop. Er brak begin dit jaar een brokje af. Nathalie Zonnenberg schreef, op ons verzoek, een advies. Haar conclusie is dat als we de Wotruba wensen te behouden, we het beeld beter binnen kunnen zetten. Dat hebben we gedaan. We zullen Liggende figuur missen. Natuurlijk laten we het weten als ze een nieuw thuis heeft gevonden.

Jeanine van Berkel, communicatie BKOR/SIR

Op 2 juni dit jaar werd Moments Contained van de Britse kunstenaar Thomas J Price onthuld op het Stationsplein. Naar aanleiding hiervan schreef cultureel programmeur, schrijver en organisator Simone Zeefuik een essay over de betekenis van de plaatsing van dit beeld in Rotterdam. Door haar enthousiasme en liefde voor het werk van deze kunstenaar besloot zij een tweedelig essay te schrijven. In het eerste deel kijkt zij uit naar de komst van de sculptuur, het tweede deel reflecteert op de waarde van haar aanwezigheid. In Operatic Stillness schrijft ze:
“Om Moments Contained, dit prachtige prijzen van onze pauzes, te zien in een ruimte die zo gelijkstaat aan geluid, drukte en haast, is poëtisch. Het is een schoonheid die we veelal over het hoofd zien of er voorbij haasten omdat we hebben leren geloven dat Stilzijn een verspilling is in plaats van een onderdeel van tijd. Het opnieuw leren om niet alleen onze geluiden te herkennen en ook om onszelf te herkennen wanneer we niet als een spektakel voorgesteld worden, vereist verbeelding.”
Naar mijn idee heeft Simone precies dat weten te verwoorden wat ikzelf nog miste in het verhaal rondom de komst van het werk. Wat betekent het beeld voor mensen zoals het meisje van negen dat ze beschrijft in de laatste alinea van Unbothered, still, voor Simone zelf, maar ook voor mij? Voor ons gaat dit kunstwerk over gezien worden in onze pure vorm, over thuiskomen in een stad die ook van ons is, over het liefhebben van iedereen. Haar woorden raken precies aan waar het werk over gaat en daar ben ik haar dankbaar voor. Moments Contained gaat een verbinding aan met de stad, maar zorgt ook verbinding met elkaar.

Nienke Post, collectiebeheerder BKOR

In 2023 heeft de website van BKOR meer dan 60.000 bezoekers gehad! Dat zijn gemiddeld 5.000 geïnteresseerden in kunst in de openbare ruimte van Rotterdam en naar www.bkor.nl gaan om meer te weten te komen over Rotterdamse kunstwerken én kunstenaars. Toen we in 2015 live gingen met deze website, hadden we niet verwacht dat er zoveel mensen bereikt zouden worden. Nu 8 jaar later is de website aan een update toe en wordt de site nog beter bruikbaar.
In de zomer van 2023 hebben we een eerste stap gezet door onze zes bestaande routekaarten aan te bieden als interactieve wandelroutes. Met je telefoon kun je, zonder een aparte app te hoeven downloaden, een route – of deel ervan – selecteren. Op de plattegrond zie je telkens welke richting je op moet en bij elk kunstwerk krijg je informatie te zien. Natuurlijk komt er in 2024 weer een nieuwe route bij!
Een grote volgende stap is de update van de website, die begin 2024 een nieuwe homepage en een aangepast ontwerp krijgt. Daarmee wordt www.bkor.nl hopelijk nog vaker en intensiever gebruikt. Ook de mobiele versie is na deze update veel beter te gebruiken, daar kijk ik erg naar uit. Al die fantastische foto’s gemaakt door onze fotografen komen daarmee veel beter tot hun recht, en zullen de gebruiker van de website hopelijk veel plezier bieden!

Isa Leijdekkers, junior projectleider BKOR

Het project uit 2023 dat mij het meest is bijgebleven is de restauratie van de muurschildering zonder titel (1996) van Anton Vrede op de hoek Thorbeckestraat en Maaskade op het Noordereiland. Naar aanleiding van de renovatie van het pand is het werk van de Rotterdamse kunstenaar opnieuw aangebracht door Atelier Leo Mineur. Anton was niet meer zo tevreden over de originele tekening en maakte samen met Willem Kerssemeijer (Leo Mineur) een aangepaste en volgens hem betere versie. Op de muurschildering is, zoals hij zelf beschrijft, de hele wereld te zien die vanaf het Noordereiland bezocht is met een boot, alle continenten waar wij heen zijn gegaan. “De dieren zijn eigenlijk altijd in een soort disbalans. Door onze trektochten en versjouwingen van mensen en dieren, en continenten, en het uitgraven van alles, is de hele wereld eigenlijk niet meer in balans”, vertelt hij in het kunstenaarsportret dat we samen met Ciska Meister maakten over zijn werk en leven. Hij legt uit dat de tijd waarin het werk gemaakt is een andere tijd was dan nu. Kunstenaars hadden een hele mooie positie in Nederland, het ging goed met de economie en het was hierdoor makkelijk voor Anton om in kleur te denken. Deze kleur is in zijn werken die hij vanaf 2014 maakte verdwenen. Dit project bracht een bijzondere ontmoeting en samenwerking met Anton Vrede, een mooie video waarin zijn verhaal gedeeld wordt en natuurlijk een gerestaureerde schildering. Bedankt daarvoor!

Ilja van Heijningen, programmaleider BKOR en SIR

Afgelopen mei presenteerden BKOR en SIR een nieuwe kunstroute in Hoogvliet. Wat mij betreft een echte aanrader om de metro in te stappen en in Hoogvliet op zoek te gaan naar deze parels. Want niet alleen Le Tamanoir van Alexander Calder staat daar al 55 jaar, maar er zijn meer toonaangevende kunstwerken te bewonderen van bijvoorbeeld Jan Schoonhoven, Ek van Zanten, Dick Elffers en Gust Romijn. Dit project vind ik een prachtig voorbeeld van wat kunst in de openbare ruimte kan betekenen voor bewoners. Om de nieuwe kunstroute te vieren hebben we een kleurplatenwedstrijd georganiseerd, een tekenklus die Pris Roos (Stadstekenaar 2020) met veel plezier heeft gedaan. Nog enthousiaster waren de jonge deelnemers aan de kleurcompetitie, waarvan alle kleurplaten zijn tentoongesteld in Art Studio Hoogvliet. Het enthousiasme en de trots waarmee de kunstroute in de hele wijk werd ontvangen was inspirerend en smaakt naar meer. De volgende kunstroute staat gepland voor Overschie, dus houd onze berichtgeving in de gaten.

Maartje Berendsen, freelance projectleider BKOR

2023 is voor mij het jaar van de voorbereiding voor Beeldecho’s, een kunstmanifestatie waarvoor BKOR en SIR kunstenaar en curator David Bade uitnodigden om met andere kunstenaars te reageren op de collectie beelden vanaf Rotterdam Centraal langs de Westersingel tot aan de Westzeedijk. Een ambitieus en veelomvattend plan, zowel fysiek als inhoudelijk, waar acht kunstenaars aan meedoen. Beeldecho’s bestaat uit twee onderdelen die samenhangen, maar die je ook los van elkaar kunt bezoeken en beleven. Met acht ingrepen in de openbare ruimte die reageren op bestaande sculpturen langs de beeldenroute van Sculpture International Rotterdam én een gevarieerd publieksprogramma. Op zes middagen snijden we de thema’s van de werken aan vanuit verschillende disciplines. Maatschappelijke, grootstedelijke problematiek krijgt vorm en inhoud: serieus, scherp en speels. De energie spat eraf!
Afgelopen jaar liepen we met de kunstenaars langs de route, waar ze een locatie uitzochten voor een nieuw werk. We bespraken de verschillende ideeën met elkaar. Op de volgende wandeling ontstonden al pratende nieuwe plannen en gaven de reacties van de anderen richting aan het denken. Het aan elkaar uitleggen en toelichten is een mooie start van de manier waarop we de ontwikkelingen binnen het project willen gaan communiceren: in korte filmpjes worden de kunstenaars gevolgd. Zo laten we zien hoe zo’n creatief proces verloopt, hoe het ontwerp ontstaat, hoe het uitvoeren en het installeren gaat, inclusief twijfels en tegenslagen. Een blik achter de schermen.
Nu is het wachten op de laatste hordes: zijn subsidiegevers net zo enthousiast als wij?
Iedereen staat in de startblokken om in 2024 vol gas te gaan!

Marjolein Geraedts, communicatie BKOR/SIR

Begin dit jaar bezocht ik het atelier van kunstenaar Madelon Hooykaas, internationaal bekend als filmmaker en pionier van de videokunst. Naar aanleiding van haar kunstwerk Zicht op wind (2023) aan de Zevenhuizerplas in Nesselande ging ik met haar in gesprek over haar kunstenaarschap. Wat me nog altijd bijblijft zijn de hoge ramen, de enorme boom in de binnentuin en een zelfgemaakte iPhone-versie van Nam June Paiks TV-Buddha, maar vooral haar blik op de wereld die ze tijdens onze ontmoeting aan me ontvouwde. Al sinds de jaren zestig is haar grote interesse voor natuurfenomenen terug te zien in haar werk: met licht, schaduw, wind, reflectie en patronen heeft zij een indrukwekkend oeuvre opgebouwd dat tegelijk stilte en verwondering in me oproept. Zo weet zij ook met de recente aanwinst Zicht op wind iets zichtbaar te maken wat weliswaar altijd aanwezig is, maar waar we vaak haastend aan voorbijgaan. In een rommelige tijd waarin het individu zich steeds vaker wil uitspreken over verschillen tussen zichzelf en de ander, spreekt het werk van Madelon Hooykaas onze universele, onderlinge verbondenheid aan.