Het 'teksthuis'. Foto: Paul Cox

Onthulling

02/11/2018
Erasmus Universiteit

Pierre Bayle Monument naar campus Erasmus Universiteit Rotterdam


In 2011 kreeg de wereldberoemde filosoof Pierre Bayle een monument in Rotterdam. Kunstenaar Paul Cox ontwierp geen standbeeld, maar een ‘teksthuis’. In dit fraai ontworpen, intieme paviljoen, kunnen mensen even ontsnappen aan de drukte van alledag. Oorspronkelijk was het huisje gemaakt voor Crooswijk, maar daar kwam het nauwelijks tot zijn recht. Het monument wordt op 2 november officieel overgedragen aan de Erasmus Universiteit Rotterdam (EUR) door CBK Rotterdam namens de Gemeente Rotterdam. De universiteit heeft al een Pierre Bayle Building, en krijgt nu ook een monument.

Pierre Bayle (Carla-Bayle, 1647 – Rotterdam, 1706) geldt als één van de belangrijkste wegbereiders van de verlichting. Hij loofde de rede, bestreed ieder bijgeloof, maar meende ook dat bijgeloof en geloof niet van elkaar te scheiden zijn. In zijn geschriften verdedigde hij de principes van verdraagzaamheid en tolerantie – zelfs ongelovigen en ketters moesten volgens hem worden getolereerd. Zijn motto was: ‘Schaam je, om uit naam van je godsdienst op te roepen tot geweld!’ Bayle werd geboren in een dorpje aan de voet van de Pyreneeën. Hij was werkzaam aan de Academie van Sedan.

Pierre Bayle en Rotterdam

In 1681 werd deze protestantse academie door de koning opgeheven. In dit anti-protestantse klimaat zag Bayle zich gedwongen naar de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden te vluchten. Daar heerste immers godsdienstvrijheid. De burgemeester van Rotterdam, Adriaen Paets, had hem in Rotterdam uitgenodigd. Hier werd hij benoemd tot hoogleraar aan de Illustere School en schreef hij zijn belangrijkste werken, waaronder het befaamde Dictionaire historique et critique (1697). Zijn denkbeelden werden door velen als radicaal beschouwd – óók in Rotterdam. In 1691 werd Bayle geschorst als hoogleraar en twee jaar later officieel uit zijn functie ontheven. De filosoof die opriep tot begrip en tolerantie, werd zelf als een ketter veroordeeld. Hij overleed in 1706 en werd begraven in de Waalse Kerk. Na de sloop van de kerk in 1922 werden de grafresten overgebracht naar de Algemene Begraafplaats Crooswijk.

beoordeel mensen op wat ze doen, op hoe ze zich gedragen. En maak je niet druk om wat ze allemaal geloven.’

Kunstenaar Paul Cox ontwierp het Monument voor Pierre Bayle als een tekst- of praathuis. In de wanden zijn citaten afgedrukt die betrekking hebben op de veroordeling van Pierre Bayle. De Rotterdamse hoogleraar Wiep van Bunge legt uit waarom het Pierre Bayle Monument actueel is: ‘Bayle gaf een antwoord op een heel eenvoudige vraag waar veel Rotterdammers nog altijd mee worstelen: hoe ga je om met mensen die anders zijn? Bijvoorbeeld omdat ze een andere godsdienst hebben dan die van jou, of omdat hun wieg of die van hun ouders niet in Nederland stond. Het antwoord van Bayle luidde: beoordeel mensen op wat ze doen, op hoe ze zich gedragen. En maak je niet druk om wat ze allemaal geloven. Probeer andere mensen niet te maken zoals jij bent. Dat leidt onherroepelijk tot geweld. Vandaar dat ik zo gelukkig ben met de vorm van het monument: een praathuis’.

Over kunstenaar Paul Cox

De Rotterdamse kunstenaar Paul Cox (1962) volgde zijn opleiding aan de Koninklijke Academie voor Beeldende Kunst en Vormgeving in Den Bosch en de Staatliche kunstacademie in Düsseldorf. Zijn werk is multidisciplinair en bestaat vaak uit langlopende projecten, zoals het project ‘I came by boat’, waaraan hij negen jaar lang werkte. Cox is naast zijn praktijk als kunstenaar als docent verbonden aan de Willem de Kooning Academie.

De onthulling van het Pierre Bayle Monument vindt plaats in de Erasmus Gallery en op Park Noord op de campus van de Erasmus Universiteit Rotterdam, 2 november 2018, vanaf 15:00 uur.