Slavernijmonument – Clave (2013) Alex da Silva Beeld: Otto Snoek
Onderzoek naar het koloniale en slavernijverleden van Rotterdam
In de afgelopen twee jaar heeft het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde (KITLV) in opdracht van het stadsbestuur van Rotterdam een onderzoek uitgevoerd naar het koloniale en slavernijverleden van de stad. Dit onderzoek is ontstaan na het aannemen van de motie ‘Rotterdams slavernijverleden geeft inzicht en verbindt’ door initiatiefneemster Peggy Wijntuin. Het leverde een driedelige publicatie op:
• Het koloniale verleden van Rotterdam, door Gert Oostindie (red.)
• Rotterdam in slavernij, door Alex van Stipriaan
• Rotterdam, een postkoloniale stad in beweging, door Francio Guadeloupe, Paul van de Laar en Liane van der Linden (red.)
Deze bundels geven onder meer inzicht in de economische betekenis die de kolonies hadden voor de stad, de betrokkenheid van de politieke elite in het slavernijsysteem én hoe dit verleden zichtbaar is in architectuur en museale collecties.
Achtergrond
Sinds een paar jaar wordt er in de stad een flinke discussie gevoerd over straatnamen en standbeelden van omstreden historische figuren. De discussie kwam tot een kookpunt toen het kunstcentrum Witte de With in 2017, na kritiek van kunstenaars en actievoerders, een naamswijziging aankondigde. De maatschappelijk discussie hield ook de gemoederen bezig in de Rotterdamse politiek.
De gemeenteraad nam op 14 november 2017 de motie-Wijntuin aan, waarin wordt opgeroepen het koloniaal en slavernijverleden van Rotterdam grondig te onderzoeken. “De Erfenissen van het slavernijverleden zijn nog diep verankerd in onze samenleving” aldus de motie. De aankondiging van het onderzoek riep ook weerstand op. Zo plaatsten enkele Rotterdammers op Vers Beton vraagtekens bij de onderzoeksopzet en de samenstelling van het onderzoeksteam. De VVD vreesde spanningen en polarisatie naar aanleiding van het onderzoek.
Presentatie
Zaterdag 31 oktober 2020 werd deze driedelige publicatie gepresenteerd, met daarin de resultaten van het onderzoek naar het koloniaal en slavernijverleden van Rotterdam. Burgemeester Aboutaleb en Peggy Wijntuin, initiatiefneemster van de motie ‘Rotterdams slavernijverleden geeft inzicht en verbindt’, namen de eerste exemplaren in ontvangst.
De gemeente Rotterdam heeft het onderzoeksinstituut KITLV te Leiden opdracht gegeven dit onderzoek uit te voeren; het KITLV heeft vervolgens verschillende wetenschappers gevraagd een bijdrage te leveren. Ter begeleiding van het onderzoek is onder voorzitterschap van burgemeester Ahmed Aboutaleb een wetenschappelijke en maatschappelijke klankbordgroep gevormd.
Uitzending Vers Beton LIVE!
“Rotterdam zat tot over zijn oren in de slavernij”. Dat is de conclusie van nieuw onderzoek naar het koloniale en slavernijverleden van Rotterdam. Op 2 november jl. stond de talkshow Vers Beton LIVE! volledig in het teken van deze bevinding en onderzocht wat het betekent voor Rotterdammers en hoe zich te verhouden tot dit verleden.
Sinds de 20e eeuw zijn de nazaten van tot slaafgemaakten aanwezig in Rotterdam. Eén op de acht Rotterdammers heeft tot slaaf gemaakte Afrikaanse voorouders in de familie. Wat betekent de nieuwe kennis uit het onderzoek voor alle Rotterdammers? Op welke manier kan het bijdragen aan het begrijpen van de huidige maatschappij, of hoe we met het verleden moeten omgaan?
Onder leiding van presentator Hasna El Maroudi gaat Vers Beton LIVE hierover in gesprek met onder andere:
- Peggy Wijntuin, oud PvdA raadslid en initiatiefnemer motie-Wijntuin
- Quinsy Gario, kunstenaar, activist, kandidaat Tweede Kamerlid Bij1
- Gyonne Goedhoop, historicus en onderdeel van Counter Narratives
- De onderzoekers van het KITLV: Alex van Stipriaan, Gert Oostindie en Francio Guadeloupe
- Wethouder Bert Wijbenga (handhaving, buitenruimte, integratie en samenleven, VVD)
- Elvin Rigters, theatermaker, burgerraadslid Nida en actief bij Kick Out Zwarte Piet!
- Carlos Gonsalves, voorzitter begeleidingscommissie onderzoek
- Nyanga Weder, oprichter “Welke sporen horen we”
In de Media
Voor deze bundel was grote belangstelling bij de pers. Enkele artikelen en uitzendingen kan u hier terugkijken of lezen:
Trouw – Rotterdam zat tot zijn nek in de slavernij
NRC – Drie boeken als ‘monumenten tegen onwetendheid’
AD – Onderzoek: Slavernijverleden van Rotterdam is veel groter dan gedacht
NOS – Rotterdam zat tot over zijn oren in de slavernij
TV Rijnmond – Rotterdam heeft een belangrijke rol gehad in het slavernijverleden: ‘deze geschiedenis is niet ver weg’
1Vandaag – Rotterdam deed onderzoek naar eigen slavernijverleden: ‘het is een schandvlek waar je open over moet zijn’
Extract uit de bundel: Strijd om de ruimte, Caro van der Pluijm
Met Strijd om de ruimte (oorspronkelijke titel de wereld, de ruimte) leverde Caro van der Pluijm namens zichzelf en als projectcoördinator bij CBK Rotterdam een bijdrage aan deel drie van van deze bijzonder bundel. Haar stuk is een semi-fictief verhaal in tekst en beeld waar Rotterdamse kunstenaars en de kunst in de openbare ruimte (BKOR) de hoofdrol speelt. De bijdrage van Caro van der Pluijm kan u hier teruglezen.
BKOR had tevens de eer om een bijdrage te leveren aan de publicatie Rotterdam, een post-koloniale stad in beweging, door o.a. vijf fotografen te honoreren en het proces te begeleiden. Dit resulteerde in vijf beeldessays. De vijf fotografen zijn: Benjamin Li, Eliza Bordeaux, Kimberly Dias, Lou Muuse en Tarona Leonora.